Hands off bevalling: dit wil je erover weten

Een hands off bevalling is een bevalling waarbij de verloskundige jou en je baby zo min mogelijk aanraakt. Hoe ziet een hands off bevalling eruit? Wanneer kan er wel ingegrepen worden? In dit artikel lees je alles wat je moet weten over dit type bevalling. 

Dit artikel is geschreven in samenwerking met verloskundige Naomi Dettmer, onderdeel van de Mamaplaats Expert Poule.

Wat is een hands off bevalling?

Er is geen eenduidige definitie van een hands off bevalling en het begrip kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Zo kan het betekenen dat de verloskundige je gedurende de hele bevalling niet aanraakt. Ze houdt je in de gaten en steunt je, maar doet verder niets. De barende vrouw is volledig in control. Echter kan het ook zijn dat de verloskundige niet met haar handen helpt op het moment dat de baby geboren wordt. Een hands off bevalling is het tegenovergestelde van een hands on bevalling. Bij een hands on bevalling doet de verloskundige handelingen om de bevalling te begeleiden en de voortgang in de gaten te houden. Mocht je de wens hebben om hands off te bevallen, dan is het belangrijk om dit ruim van tevoren te bespreken met je verloskundige. Zo kunnen jullie bespreken wat jouw wensen zijn, welke handelingen je wel en niet wilt en in welke situaties ingrepen nodig of gewenst zijn. Verdiep je hier goed in. 

Verloskundige handelingen tijdens een bevalling

Bij een hands on bevalling zijn er verschillende handelingen die je verloskundige uitvoert om de bevalling te begeleiden. Bij een hands off bevalling kan ervoor gekozen worden om (een deel van) deze handelingen niet uit te voeren. Hieronder hebben we een aantal voorbeelden op een rij gezet.

• Naar het hartje luisteren: De verloskundige luistert met een doptone naar de hartslag van je baby, om de conditie in de gaten te houden.
• Inwendig onderzoek : Bij een inwendig onderzoek gaat de verloskundige met haa rvingers in je vagina. Zo kan ze bijvoorbeeld voelen of de baarmoedermond rijp is en meten hoeveel ontsluiting je hebt. 
• Vliezen breken: De verloskundige prikt je vliezen door met een haakje. Dit kan de weeën sterker maken. 
• Bekkenbodemsteun: De verloskundige geeft met haar vingers druk in je vagina. Zo kan ze helpen om je te laten voelen in welke richting je moet persen.
• Warm washandje tegen de pijn: De verloskundige kan een warm washandje tegen je perineum houden wanneer het hoofdje ‘staat’. Dit helpt om het weefsel te laten ontspannen en kan de branderige pijn verzachten. Ook bevordert dit de doorbloeding van het weefsel, waardoor de kans op een ruptuur (inscheuren) verkleind wordt.
• Begeleiden van de geboorte van het hoofdje: De verloskundige geeft met haar ene hand tegendruk op het hoofdje en met de andere op het perineum om de geboorte van het hoofdje te begeleiden. 
• Begeleiding tijdens de nageboorte: De verloskundige duwt op je buik en trekt zachtjes aan de navelstreng om de geboorte van de placenta te begeleiden.

Hoe verloopt een hands off bevalling?

Hoe een hands off bevalling verloopt is niet te zeggen en hangt af van jouw wensen en die van je verloskundige. Vaak vinden verloskundigen het fijn om wel naar het hartje van de baby te luisteren, zodat ze zeker weten dat de baby oké is. Verloskundigen zijn heel goed in staat om aan de uitwendige signalen de voortgang van de bevalling te zien. 

Op basis van de frequentie, duur en sterkte van de weeën kan worden ingeschat of een barende vrouw bijvoorbeeld in de latente of actieve fase zit. Het gaat hier echt om een inschatting. "Je kunt veel zien aan de buitenkant, maar de kracht en effectiviteit van de weeën kun je alleen voelen tijdens een inwendig onderzoek. Dan voel je namelijk of het hoofdje voldoende druk geeft en of er vordering is van de ontsluiting", aldus Naomi.

Ook het wel of niet gebroken zijn van de vliezen geven inzicht in waar het proces de bevalling zich bevindt. Het verlies van slijm en/of bloed, misselijkheid, spugen en ontlasting kunnen een teken van ontsluiting zijn. Als een barende vrouw persdrang krijgt, zie je dit als een reflex door de baarmoeder trekken. Dit betekent vrijwel altijd dat er volledige ontsluiting is.

In de persfase verwacht je (vooral wanneer het niet je eerste bevalling is) dat er na ongeveer een halfuur een kindje zichtbaar moet zijn. Dit is een teken dat het einde van de bevalling in zicht is. Als de baby dan echt geboren wordt, kan de barende vrouw en/of haar partner de baby aanpakken. Daarnaast kan de verloskundige je natuurlijk mentaal steunen, geruststellen, vragen beantwoorden en aanmoedigen. 

Wanneer wordt er wel ingegrepen?

Zoals eerder benoemd, vinden veel verloskundigen het fijn om af en toe naar het hartje van de baby te luisteren. Het vaststellen van de conditie van de baby kan namelijk alleen door af en toe naar de hartslag te luisteren. Daarnaast worden er handelingen verricht als daarom gevraagd wordt. Soms vindt een zwangere het fijn om toch even bevestiging te krijgen dat de bevalling goed gaat. In overleg kan er dan bijvoorbeeld een inwendig onderzoek plaatsvinden. 

Bij iedere bevalling kan zich een situatie voordoen waarbij ingrijpen het beste is voor de veiligheid van de moeder en/of de baby. Wanneer het proces stagneert of als de hartslag van de baby daalt tijdens een wee, kan het zijn dat er (in overleg) ingegrepen wordt. 

Naomi: "Naar de baby luisteren vind ik echt noodzakelijk om mijn werk goed te kunnen doen. Het inwendig voelen naar de ontsluiting is een manier om progressie te bewaken, zodat we eventueel iets kunnen doen indien de ontsluiting niet vordert, voordat de barende totaal is uitgeput. De frequentie van dit inwendige onderzoek kan in overleg met de barende gebeuren, of op de momenten dat zij dit wenst. Ik denk dus dat het veel genuanceerder ligt dan helemaal 'hands on' of 'hands off'. Maar zeker goed om erover in gesprek te gaan!"

Waarom hands off bevallen?

Er zijn verschillende redenen voor vrouwen om hands off te willen bevallen. Sommige vrouwen vinden het een fijn idee dat ze ongestoord hun gang kunnen gaan en hun gevoel kunnen volgen. Dit zorgt voor meer zelfvertrouwen en ontspanning, waardoor de belangrijke bevalhormonen (oxytocine, endorfine en adrenaline) hun werk kunnen doen. Andere vrouwen zien op tegen bepaalde handelingen of ingrepen, of zijn bang dat ze continu gestoord worden. Hierdoor lopen ze de kans op teveel stress, wat de werking van oxytocine en endorfine in de weg kan zitten. Tot slot kan een traumatische ervaring een reden zijn om te kiezen voor een hands off bevalling. Denk bijvoorbeeld aan een nare eerdere bevalling of seksueel misbruik. 

Lees ook: bang voor de bevalling, wat te doen?

Wanneer mag je hands off bevallen?

Je mag hands off bevallen zolang jij en je baby gezond zijn en de bevalling goed verloopt. Het maakt niet uit of je thuis bevalt of in het ziekenhuis. Als je niet hands off kunt bevallen, kun je wel kijken wat wél mogelijk is. Het kan zijn dat handelingen niet of minder vaak nodig zijn in jouw geval. Dit kun je overleggen. Vraag naar mogelijkheden om zoveel mogelijk hands off te kunnen bevallen.

Jij bent de baas over jouw lichaam en jij moet je veilig voelen. Zorgverleners hebben jouw toestemming nodig om medische handelingen bij je uit te voeren. Geef het aan wanneer je je niet fijn voelt bij een ingreep. Samen kunnen jullie op zoek gaan naar oplossingen.

In de video hieronder gaat verloskundige Djanifa in gesprek met Nira van Dijk, ook wel bekend van het platform House of Mothers en haar cursus 'Bevallen als een Baas'. Ze hebben het over het opstellen van een geboorteplan. Wat als je bepaalde interventies tijdens je bevalling echt niet wil? Wat als je wil afwijken van het protocol? Hoe ga je hiermee om als verloskundige en als zwangere en waar liggen de knelpunten? 

Tekst gaat verder onder de video

Hands off bevalling bespreken met de verloskundige

Wanneer je overweegt om voor een hands off bevalling te gaan, is het belangrijk dat je dit op tijd bespreekt met je verloskundige. Niet iedere verloskundige heeft hier ervaring mee of voelt zich er comfortabel bij. Bespreek elkaars verwachtingen. Het is belangrijk dat jullie op één lijn komen. Als je er samen niet uitkomt, kun je ervoor kiezen om over te stappen naar een andere verloskundige. Je verloskundige is dan verplicht om een geschikte collega te zoeken.

Voorbereiden op een hands off bevalling

Hoe kun je je voorbereiden op een hands off bevalling? 

• Zorg dat je - zoals hierboven beschreven - goed met je verloskundige overlegt wat het plan gaat zijn voor de bevalling. Je kunt een bevalplan maken waarin duidelijk staat beschreven wat je wel en niet wil. Denk daarbij ook aan de minder goede scenario's. Wanneer wil je dat er wel ingegrepen wordt? 
• Betrek ook je partner bij de voorbereiding. Hij of zij moet jou steunen tijdens de bevalling en dus op de hoogte zijn van jouw wensen. Jullie kunnen samen een cursus volgen om meer inzicht te krijgen in het verloop van een bevalling. 
• Verdiep je in het natuurlijke proces dat jouw lichaam doormaakt tijdens de bevalling. Zo weet jij tijdens de bevalling zelf beter waar in het proces je je bevind. Tip: kijk video's, luister podcasts en lees verhalen over hands off bevallingen.

Ben jij hands off bevallen óf ben je het van plan? Wij zijn benieuwd, laat hieronder een reactie achter!