Wat je niet altijd ziet

Werken in het onderwijs is zwaar. Nee, dit schrijf ik niet om te klagen. Ja, ik weet dat er meer sectoren zijn waar de werkdruk hoog is en de tekorten de pan uit rijzen. Ja, ik weet dat je in het onderwijs veel vakantie hebt. Nee, ik wil niemand tegen de borst stoten met deze blog. Ik ben me volledig bewust van alle vooroordelen die kleven aan het werken in het onderwijs. Geloof me, ik heb aardig gesprekken en discussies gevoerd over dit prachtige vak in mijn jaren als leerkracht. En ik klaag echt niet, want ik heb echt het mooiste beroep in de wereld. Deze blog schijf ik om jullie een inkijkje te geven in wat mijn werk eigenlijk inhoudt en wat ik als leerkracht de afgelopen jaren heb gezien en geleerd. Over lesgeven, over kinderen, maar ook zeker van de kinderen. Al vaker heb ik geschreven over dingen die ik in mijn werk tegenkom. Mijn vorige blog ging over het begin van het schooljaar. Deze keer wil ik jullie graag laten lezen wat je zoal ziet in de klas, maar vooral wat je niet ziet!

Persoonlijk ben ik absoluut geen fan van het plakken van labels op kinderen of kinderen in een hokje stoppen. Soms is onderzoek of zo’n ‘label’ wel een nuttig hulpmiddel om de onderwijsbehoeften van een kind in kaart te brengen.

Toen ik begon met het geven van begeleiding, werd ik door een school ingezet voor jongetje met algemene moeilijkheden, om het zo maar even te noemen. Het kereltje had weinig concentratie, stuiterde de hele ruimte door en ‘gewoon’ zitten en opdrachten maken was er niet bij. Dat is natuurlijk helemaal niet erg en destijds ook gewoon mijn werk: de werkwijze aanpassen aan kinderen die anders leren. In een 1 op 1 situatie was dit prima te behappen, maar ik kan me ook voorstellen dat dit in een klas met 25 andere kinderen, met andere onderwijsbehoeften, enorm lastig is. Deze leerling is toch aangemeld voor een breed onderzoek, want hij dreigde een thuiszitter te worden. En je raadt het al: ADHD. De ouders van deze knul wilden in eerste instantie niet aan de medicatie (logisch), maar de situatie in de klas werd onhoudbaar en hun zoon liet geen groei meer zien. Onder voorwaarde dat de medicatie niet de persoonlijkheid van hun kind zou aantasten, gingen de ouders toch akkoord met medicatie. Het was even aftasten en kijken wat werkt, maar uiteindelijk werd de ‘gouden formule’ gevonden, het ventje was nog steeds hetzelfde vrolijke kereltje, met een heerlijk gevoel voor humor. Het verschil was alleen dat hij meer rust had in zijn hoofd. Hierdoor verbeterde zijn concentratie en kon hij beter onthouden wat hij had geleerd. Achter dit drukke, ‘onhandelbare’ ventje bleek een serieuze en hardwerkende jongen te zitten, die zichtzelf volledig in de weg zat. Inmiddels zit hij in 2 Havo en valt hij alleen nog op een positieve manier op.

Zo heb ik in mijn klas ook eens een jongen gehad die al de nodige onderzoeken had gehad in de jaren voor hij bij in de klas kwam. Het was een opvallend ventje: was continu met anderen aan het kletsen, wilde graag leuk/grappig gevonden worden, zat bijna de hele dag te wiebelen, te tikken of geluidjes met zijn mond te maken. Geregeld zat hij voor zich uit te staren, compleet in zijn eigen wereld. Hem lesgeven was lastig, je was hem er steeds bij aan het halen. Heb je me gehoord? Snap je de lesstof? Weet je wat je moet doen? Enzovoort enzovoort. Het verwerken van de les en het oefenen van de stof voelde als trekken aan een dood paard, steeds was hij in zijn eigen hoofd of was hij juist bezig met het afleiden van anderen. Voor je gevoel bleef er niks hangen van wat je had uitgelegd en geoefend. Toen was daar het moment van de toets en ik hield mijn hart vast, nu gingen we zien wat er daadwerkelijk was blijven hangen…Deze jongen, die niet op leek te letten of mee leek te doen, had zijn toets foutloos gemaakt. Hij bleek alles te hebben gehoord en alles te hebben opgeslagen.

Ook was er eens een meisje in mijn klas die een ‘slechte werkhouding’ had. In elk dossier, bij elke toets, bij elke analyse was te lezen dat haar resultaten het gevolg waren van een slechte werkhouding. Ik vraag me dan af: waarom is haar werkhouding slecht? Wat zit er achter dit gedrag? Want ja, de omschrijving in de dossiers en analyses klopte deels wel: haar gedrag was zeker opvallend. Ze weigerde te werken, als het veel of moeilijk was (of als ze dacht dat het moeilijk was), doorzettingsvermogen leek niet aanwezig te kijken en zelfstandigheid was ver te zoeken. Geregeld klapte ze haar schrift en werkboek dicht of liep boos weg als het niet lukte. Weer een onvoldoende voor een toets, weer een onvoldoende op een rapport en weer een opmerking over haar ‘werkhouding’. Naar mijn idee had dit meisje geen werkhoudingprobleem…naar mijn mening groeide de lesstof haar boven het hoofd. Het werd steeds moeilijker voor haar en kreeg geen hulp, want ja, haar werkhouding is daar niet naar…dit leverde zo veel frustratie op bij deze dame. Ze wilde niet meer proberen om aan het werk te gaan, ze snapte het toch niet. Waarom zou je iets proberen waarvan je weet dat je het niet kan? Toch? Ik heb mijn aanpak hierop aangepast naar heel veel positieve feedback, haar juist betrekken bij de les en complimenteren tot ik erbij neerviel. Dit leek een positieve uitwerking te hebben, het gedrag veranderde. Ze vond het nog steeds heel moeilijk, maar durfde te proberen, te vragen en liep veel minder vaak boos/gefrustreerd weg. De woorden ‘ik kan dit toch niet’ hoorde ik steeds minder vaak en dat was voor mij (en natuurlijk voor haarzelf) een grote overwinning. Haar onderwijsbehoeften bleken te complex en haar achterstand te groot om haar bij ons in de klas te houden, uiteindelijk is ze doorverwezen naar speciaal onderwijs. Hier krijgt ze de aanpak en alle aandacht die ze nodig heeft en verdiend. Van een meisje dat altijd boos was en een slechte werkhouding had, naar een meisje dat het durft te proberen en eigenlijk een hele vrolijke meid is. Ik ben zo trots op haar!

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van situaties die je als leerkracht dagelijks meemaakt in je klas en ik wil jullie hiermee laten zien dat het belangrijk is om altijd verder te kijken dan het gedrag van een kind. In 9 van de 10 gevallen zit er meer achter dan alleen het gedrag wat we zien. Het komt altijd ergens vandaan, het heeft altijd een reden. Laten we alsjeblieft meer aandacht besteden aan die reden, aan die oorzaak. Is het faalangst? Gebrek aan zelfvertrouwen? Trauma? Of is de lesstof gewoon te moeilijk? Door achter het gedrag te kijken, kun je zien wat een kind echt nodig heeft. Nergens zeg ik dat dat makkelijk is! Kinderen met moeilijk gedrag kunnen echt onder je huid gaan zitten en je het lesgeven moeilijk maken. Maar geloof mij, investeren in wat een kind echt nodig heeft, levert je op langere termijn zo veel op. En onthoud: moeilijke kinderen bestaan niet, er is enkel moeilijk gedrag.