Het Oudste-Kind-Syndroom

Een aantal jaren geleden kreeg ik door een samenloop van verschillende factoren een burn-out.

Na een week in bed om mijn lichaam de broodnodige rust te gunnen, krabbelde ik stilaan terug overeind. Met behulp van een psycholoog ging ik ook bekijken waar mijn valkuilen waren en hoe ik een terugval in de toekomst kon vermijden.

Daar leerde ik het Oudste-Kind-Syndroom kennen. Een toch wel groot onderdeel van waarom een burn-out net bij mij gemakkelijk manifesteert. Door hier inzicht in te krijgen, leerde ik mezelf beter kennen. En bovendien geeft het me nu ook een paar handvaten om onze oudste hier ook zoveel mogelijk tegen te beschermen.

Wat is het Oudste-Kind-Syndroom:

Je bent als oudste kind natuurlijk het eerste kind in je gezin en misschien zelfs in je familie. Als enig kind (of toch voor de tijd voor er broertjes en/of zusjes zijn), krijg je de volle aandacht. Jij hebt van je ouders een mama en papa gemaakt. Je bent hun eerste kind, dus alles is nieuw en ze zijn heel erg op zoek naar hun rol als mama en papa. Dat schept een unieke band. Bovendien heb je enkel volwassenen om je aan te spiegelen. Je hebt alleen je ouders als voorbeeld.

Wanneer het tweede kind in het gezin geboren wordt, verandert die band. Want je gaat plots je ouders moeten delen met een broer of zus. En nog meer, die baby vraagt op dat moment meer aandacht dan jij, als iets ouder kind. Als ouder kind reageer je hier als volgt op:

Je probeert alles zo goed mogelijk te doen. Braaf zijn, je ouders helpen, helpen met de verzorging van de baby, … Zo hoop je dat je ouders je toch nog opmerken en ook de nodige aandacht geven.

Deze dingen worden vaak ook nog eens (onbedoeld) versterkt door een bepaalde rol die we door de ouders opgelegd krijgen. “Mama heeft het druk, dus help jij even met opruimen?”. “Nu even niet, ik moet even voor de baby zorgen en als je braaf bent, kan ik daarna misschien wel even met je spelen”. “Let jij even op je kleine broer?”. “Geef het speelgoedje nu maar aan je kleine zus, ze is nog klein en snapt samen spelen nog niet”.

Welke ouder van 2 of meer heeft nu nog nooit enkele van bovenstaande voorbeelden gebruikt?

Maar het maakt dus wel je oudste tot wie hij/zij is. Oudste kinderen zijn meestal nogal serieus en streng, niet de lachebekjes of rebellen van de familie. Maar wel de betrouwbare, die altijd en alles goed wil doen. De oudste is verantwoordelijk, zorgzaam en plichtstrouw. Bovendien enorm perfectionistisch voor zichzelf, want je haat het om fouten te maken en trekt jezelf bij iedere fout in twijfel. Oudste kinderen zijn vaak ook afhankelijker van de goedkeuring van andere mensen, over het algemeen gehoorzame en behoudende mensen, die niet snel risico’s zullen nemen. Ze nemen graag de leiding in zorg en organisatie. Ze zullen door bovenstaande factoren vaak ook meer stress ervaren.

Ik herken mezelf enorm in bovenstaande beschrijving. Altijd degene die klaar staat voor de anderen. Die zich verantwoordelijk voelt om met oma naar de winkel te gaan of die de organisatie van feestjes en weekenden wel op zich zal nemen. Die even hard meehuilt bij het eerste liefdesverdriet van haar jongste zusje of degene waarnaar je ouders als eerste sturen als er een familie-crisis is. Maar die vooral ook heel veel stress ervaart en enorm kritisch is voor haar eigen, die zichzelf wegcijfert voor anderen en zo vergeet dat zelf-zorg minstens even belangrijk is dan de zorg voor anderen.

Hoe leer je omgaan met het oudste kind syndroom?

Het blijft ook voor mij een constant leerproces. Maar met volgende handvaten sta ik de afgelopen jaren een stuk sterker in mijn schoenen.

1- Niemand is perfect. Dus jij hoeft dat ook niet te zijn. Vergeef jezelf.

2- Niet iedereen kan jou leuk vinden en dat is ook ok.

3- Geef jezelf af en toe ‘oudste dochter vrij’. Plan self-care momenten in.

4- Hou in de gaten dat je niet teveel hooi op je vork neemt en leer nee zeggen als dat wel het geval is. Stel grenzen en baken deze goed af.

5- Durf om hulp vragen, zowel fysieke hulp als mentale hulp

6- Je moet jezelf niet verantwoorden.

Ik merk dat onze Sieme hier ook heel fel tegenaan hinkelt. En net omdat ik er zelf zo veel moeite door heb gehad en heb, doe ik mijn uiterste best om hem te wapenen en beschermen tegen het oudste-kind-syndroom. En dat lukt niet altijd even goed… maar daar komt puntje 1 dan handig bij.