Rouwverwerking bij kinderen

Als je als volwassene een overlijden meemaakt van iemand die dichtbij je staat, is dit natuurlijk zeer ingrijpend. Echter kan dit voor een kind ook heel erg zwaar zijn. Hoewel je je kind als ouder zo lang mogelijk wil beschermen tegen verdriet en pijn, is het belangrijk om je kind al op jonge leeftijd te vertellen over dingen in het leven die niet leuk zijn. Wat is een goed moment om met je kind over de dood te praten? En hoe gaat rouwverwerking bij kinderen? 

Dit artikel is geschreven in samenwerking met rouwcoach Hanne van Willigenburg, onderdeel van de Mamaplaats Expert Poule.

Wat is rouwverwerking?

Rouwverwerking is het proces waarbij mensen emotioneel en psychologisch omgaan met het verlies van een dierbare. Het omvat verschillende fasen en kan voor ieder individu anders zijn.

Rouwverwerking is een normale reactie op verlies en het stelt mensen in staat om hun emoties te uiten, het verlies te accepteren en te verweven in hun leven, om zo verder te gaan met hun leven.

Rouwverwerking bij kinderen

Kinderen rouwen op een andere manier dan volwassenen. Ze begrijpen mogelijk niet wat er precies wat er gebeurt en hebben moeite om hun emoties onder woorden te brengen. Het is daarom belangrijk om als ouder of verzorger alert te zijn op tekenen van rouw bij kinderen en hen in dit proces te ondersteunen.

Veel kinderen maken al jong mee wat het is om 'afscheid te nemen'. Denk hierbij aan een verhuizing of de dood van een huisdier. Uiteindelijk maken veel kinderen ook de dood van een oma of opa mee. Hoe een kind met de dood omgaat, hangt vooral af van hoe de ouders met emoties omgaan en het kind zelf. Het ene kind kan heel erg stil worden en zichzelf terugtrekken, terwijl het andere kind juist een stuk drukker wordt.

Oorzaken van rouw bij kinderen

Kinderen kunnen rouwen als reactie op verschillende verliezen, zoals het overlijden van een familielid, huisdier of vriend, scheiding van ouders, verlies van een thuis of veranderingen in hun omgeving. Elk kind reageert anders op rouw, afhankelijk van de leeftijd, persoonlijkheid en eerdere ervaringen met verlies.

Symptomen van rouw bij kinderen

Kinderen kunnen verschillende symptomen vertonen tijdens het rouwproces. Deze kunnen zowel emotioneel als fysiek zijn. Emotionele symptomen kunnen zijn: verdriet, angst, woede, schuldgevoelens, verlies van interesse in activiteiten en moeite met concentreren. Fysieke symptomen kunnen onder andere zijn: vermoeidheid, slaapproblemen, eetproblemen en lichamelijke klachten zoals buikpijn of hoofdpijn.

Het belang van rouwverwerking bij kinderen

Het is belangrijk dat kinderen de ruimte krijgen om hun rouw te uiten en te verwerken. Het onderdrukken van emoties kan leiden tot problemen op lange termijn. Rouwverwerking helpt kinderen om het verlies te begrijpen, hun emoties te uiten en zich aan te passen aan de veranderingen die het verlies met zich meebrengt.

Rouwverwerking per leeftijd

Hoe kinderen met rouw omgaan verschilt per leeftijd en wat ze op dat moment begrijpen van de dood.

Kinderen tot 3 jaar

Op deze leeftijd is er nog weinig besef met betrekking tot de dood. Deze jongste categorie is ook nog niet bang voor de dood. Deze kinderen voelen wel dat er iets is doordat de mensen in hun omgeving zich anders gedragen. Spanningen slaan ze op in hun lichaam en uiten zich bijvoorbeeld door het uiten van ander gedrag, slechter slapen en slechter eten.

Kinderen van 3 tot 6 jaar

Op deze leeftijd wordt de dood vaak nog gezien als iets tijdelijks. Kleuters verwachten dat de persoon die overleden is, weer wakker wordt. Ze begrijpen wel al iets van de dood, maar denken dat de dood niet in de buurt kan komen.

Kinderen van 6 tot 10 jaar

Op deze leeftijd begrijpt het kind steeds meer van de dood en wordt de dood ook niet meer gezien als iets tijdelijks. Wel denk het kind dat alleen oude mensen dood kunnen gaan. Deze kinderen zijn heel nieuwsgierig naar de dood en willen veel weten over praktische zaken, zoals wat er gebeurt met iemands lichaam als je doodgaat en waar je naartoe gaat als je dood bent.

Kinderen van 10 tot 14 jaar

Op deze leeftijd weet ieder kind dat de dood iets definitiefs is. Hij of zij zal steeds meer vragen gaan stellen over leven en de dood.

Let op: dit is een inschatting. Het ene kind kan natuurlijk veel verder zijn dan het andere.

Tips voor ouders bij rouwverwerking kind

Als ouder kun je een belangrijke rol spelen in de rouwverwerking van je kind. Hieronder hebben we een aantal tips op een rij gezet:

1. Creëer een veilige omgeving

Zorg ervoor dat je kind zich veilig voelt om zijn of haar emoties te uiten. Moedig open communicatie aan en laat merken dat je er voor hem of haar bent.

2. Geef ruimte voor emoties

Laat je kind weten dat het oké is om te huilen, boos te zijn of zich verdrietig te voelen. Bied een luisterend oor en neem de tijd om te praten over gevoelens. Stel geruststellende vragen zoals "Hoe voel je je vandaag?" of "Wat mis je het meest aan degene die is overleden?"

3. Bied structuur en routine

Structuur en routine kunnen om een veilig en geborgen gevoel te geven, ook in tijden van rouw. Probeer vast te houden aan een dagelijkse routine. Denk aan regelmatige maaltijden, bedtijden en activiteiten. Dit geeft een gevoel van stabiliteit en voorspelbaarheid.

4. Zorg voor professionele hulp indien nodig

Soms kan professionele hulp nodig zijn om kinderen te begeleiden bij het verwerken van hun rouw. Therapeuten gespecialiseerd in rouwverwerking kunnen goede ondersteuning bieden. Aarzel niet om hulp te zoeken als je merkt dat je kind moeite heeft om met het verlies om te gaan.

Veelgestelde vragen over rouwverwerking bij kinderen

Rouwverwerking bij kinderen roept veel vragen op bij ouders en verzorgers. Hieronder lees je antwoord van rouwcoach Hanne van Willigenburg op de meest gestelde vragen.

Hoe lang duurt rouwverwerking bij kinderen?

Rouwverwerking is een persoonlijk proces dit stopt eigenlijk niet. De intensiteit verandert wel. Naar mate kinderen ouder worden, groeit hun cognitief vermogen met ze mee. Dit betekent dat ze steeds meer begrijpen over de dood, gemis en wat dat voor hen betekent. Je kunt dit merken doordat kinderen naar mate ze ouder worden, steeds een diepere laag van rouw begrijpen en ervaren. Het is belangrijk om geduldig te zijn en je kind de ruimte te geven om op zijn eigen tempo te rouwen.

Wat als mijn kind geen emoties toont na een verlies?

Sommige kinderen hebben moeite om hun emoties te uiten of kunnen hun gevoelens verbergen. Dit betekent niet dat ze geen verdriet hebben. Probeer geduldig en begripvol te zijn. Moedig je kind aan om te praten en laat weten dat je er altijd voor hen bent, ook als ze niet direct hun emoties tonen.

Moet ik mijn kind meenemen naar een uitvaart?

Het betrekken van een kind bij de begrafenis of crematie helpt bij het proces van rouwverwerking. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de leeftijd en de gevoelens van het kind. Bespreek de opties en vraag naar hun wensen.

Soms geven kinderen aan liever niet aanwezig te willen zijn. Vraag dan door om te ontdekken wat de echte reden is waarom ze niet willen. Vaak is het angst voor het onbekende, of hebben ze behoefte aan een ouder die hun helpt als ze heel emotioneel worden. Met een goede voorbereiding kun je dit vaak wegnemen. Vertel wat er gaat gebeuren, wie er komen, welke emoties je kind kan verwachten en dat er geen regels zijn hoe je je moet voelen op zo’n dag. Alles is goed.

Hoe kan ik mijn kind helpen als ik zelf ook rouw?

Het is begrijpelijk dat ouders zelf ook rouwen en dat kan het ondersteunen van een kind bemoeilijken. Het is belangrijk om ook zelf hulp te zoeken en je eigen rouwproces aan te pakken. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je er beter zijn voor je kind en samen door het rouwproces gaan.

Wanneer moet ik professionele hulp zoeken voor mijn kind?

Als je merkt dat je kind langdurige en intense symptomen van rouw vertoont, zoals aanhoudende depressie, angst, gedragsveranderingen of problemen op school, kan het raadzaam zijn om professionele hulp in te schakelen. Een therapeut gespecialiseerd in kinderrouw kan helpen bij het begeleiden van je kind door het rouwproces.

Kijktip voor kinderen: